Zajęcia ekologiczne na Ścieżce Przyrodniczo Leśnej w Dolinie Rzeki Gąsawki

(Scenariusz opracowany w oparciu o Ocenianie Kształtujące)

Zajęcia ekologiczne na Ścieżce Przyrodniczo Leśnej w Dolinie Rzeki Gąsawki

(Scenariusz opracowany w oparciu o Ocenianie Kształtujące)

Cele sformułowane w języku ucznia:

• Będziecie potrafili zanotować najważniejsze wiadomości, ustalając przedtem w grupach, co warto zapisać;

• Będziecie znali nazwy niektórych drzew i krzewów występujących w Dolinie rzeki Gąsawki;

• Będziecie potrafili je pokazać spośród wielu innych na ilustracjach, a także w terenie;

• Będziecie potrafili nazwać niektóre gatunki ptaków poznane na zajęciach;

• Wyróżnić je spośród innych ptaków;

• Omówić ich znaczenie dla środowiska przyrodniczego, a w szczególności dla człowieka;

• Wymienić warstwy budowy lasu;

• Poznacie sposoby pomocy środowisku leśnemu.

Cele sformułowane według oceniania kształtującego Na co be zu ( Na co będę zwracać uwagę)

· Będziemy zwracały uwagę na zaangażowanie uczniów w zajęcia;

· Zachowanie podczas spaceru po ścieżce;

· Będziemy oczekiwały zainteresowania zajęciami, uważnego słuchania pana leśniczego;

· Brania czynnego udziału w lekcji;

· Odpowiadania na pytania pana lęśniczego;

· Zachowania się zgodnie z zasadami obowiązującymi w lesie;

· Znajomości przynajmniej trzech drzew i trzech krzewów poznanych w Rezerwacie;

· Znajomości ptaków omówionych i pokazanych przez prowadzącego zajęcia na ścieżce;

· Zachowania zasad bezpieczeństwa podczas ogniska;

Kluczowe pytania dla uczniów:

· Jak należy zachować się w lesie?

· Czego nie należy robić w lesie/

· Jakie warstwy można wyróżnić w budowie lasu?

· Jak dzielimy drzewa?

· Jakie znacie drzewa liściaste?

· Jakie znacie drzewa iglaste?

· Czym różnią się drzewa od krzewów?

· Jakie znacie krzewy?

· Jakie ptaki widzicie na rysunkach?

· Które z nich wcześniej już spotkaliście?

· Jak można pomóc ptakom w zimie?

· Jaka rzeka płynie przez Żnin?

· Jak myślicie dlaczego Gąsawka jest tutaj czysta a w żninie taka brudna?

Metody aktywizujące zastosowane podczas zajęć:

· Ocenianie kształtujące;

· Uczniowie dyskutują i debatują;

· Uczniowie czytają i notują ze zrozumieniem;

· Uczniowie myślą twórczo i odkrywczo;

· Uczniowie pracują zespołowo;

Przebieg zajęć:

1. Przyjazd autobusem do miejscowości Gąsawka;

2. Spotkanie z panem leśniczym;

3. Omówienie przebiegu i zasad obowiązujących podczas zajęć;

4. Przedstawienie celów lekcji w języku ucznia i na co be zu;

5. Wyruszenie na ścieżkę;

Pierwsza plansza przedstawiała:

Ogólne wiadomości o ścieżce Przyrodniczo –Leśnej „Dolina Rzeki Gąsawki”

Teren Nadleśnictwa Gołąbki obejmuje falisty obszar urozmaicony pagórkowatymi wyniesieniami, licznymi różnej wielkości zbiornikami wodnymi i dolinami rzecznymi, nadającymi tutejszej krainie zwanej Pałukami niezwykłą wartość przyrodniczą i rekreacyjno –turystyczną. Ścieżka ma na celu zapoznanie z pracą leśnika, bogactwem przyrody, oraz z procesami w niej zachodzącymi.

Druga plansza to:

Szkodliwe owady leśne

Dzieci dowiedziały się o owadach roślinożernych, czyli takich które niszczą roślinność, a więc są szkodnikami. Takim najbardziej znanym szkodnikiem naszych lasów jest kornik, który zjada drewno i powoduje obumieranie drzew. Przy tej planszy posypały się pytania o komary i kleszcze, o zagrożenia jakie z sobą niosą dla człowieka. Pan leśniczy cierpliwie wyjaśniał wszystkie wątpliwości. Mówił również jak on i jego koledzy leśnicy walczą z kornikami.

Przy trzeciej planszy dokładnie została omówiona:

Warstwowa budowa lasu

Okazało się, że dzieci znakomicie znają poszczególne warstwy, a więc nauka na lekcjach przyrody nie poszła w las. Przy tej stacji dzieci nic nie notowały, tylko z zaciekawieniem słuchały ciekawostek, które barwnie przedstawiał pan leśniczy.

Bagna nad Gąsawką, to następny przystanek ścieżki.

Urok tego miejsca ukazuje poniższe zdjęcie. Są to tereny podmokłe, porośniete roślinnością łąkowo –bagienną i błotną. Tworzą one sprzyjające warunki do rozwoju wielu gatunków roślin i zwierząt. Rosną tam takie drzewa jak: olsza czarna, brzoza brodawkowata, jesion wyniosły, sosna zwyczajna. Spotkać też nad bagnami można krzewy: wierzbę szarą , iwę, kruszynę pospolitą i bez czarny. Na tych bagnach przebiega proces tworzenia się torfu i dlatego tereny bagienne często nazywa się torfowiskiem.

Kolejnym przystankiem była plansza zatytułowana Ols

Niemałą atrakcją był następny etap ścieżki, zatytułowany dokładnie tak samo jak zamieszczone na poniższej ilustracji Powalone drzewo, celowo przez leśników po wichurze nie sprzątnięte, aby ukazać znaczenie ekologiczne takiego działania. Po wielu latach takie drzewo się rozkłada i powstaje naturalna próchnica, tak bardzo potrzebna jako podłoże do rozwoju innych roślin. Oczywiście dzieci chciały wejść na to drzewo, ale po objaśnieniach leśniczego, ani im to w głowie było.

Gospodarczy drzewostan nasienny sosny zwyczajnej, to następna ciekawostka ścieżki. Drzewostan ten zaliczany jest do zasobów genowych i wykorzystywany w hodowli selekcyjnej drzew leśnych, dla zachowania wartościowych i swoistych cech tego gatunku. Z tych terenów pozyskuje się nasiona ze zdrowych drzew, do zakładania upraw gospodarczych. Usuwa się wszystkie drzewa chore, oraz wadliwie ukształtowane, aby zebrać tylko nasiona z tych najlepszych.

Dużą frajdą dla dzieci było obserwowanie z mostku biegu rzeki. Jakież zdziwienie było, gdy dowiedziały się, że to ta sama rzeka, co płynąca przez Żnin, czyli Gąsawka, którą znają tylko z tej złej strony, bo jest to brudna, cuchnąca rzeka, w której nie zobaczy się żadnej rybki, ani roślinności tylko płynące ścieki.

Pan leśniczy opowiedział nam o Małej retencji wodnej

Dowiedzieliśmy się, że niewłaściwa melioracja wodna, skutkiem której jest odwodnienie terenu, doprowadziły do obniżenia wód gruntowych.

Aby zachować odpowiednią ilość wody, w lesie nie osusza się naturalnych oczek wodnych i cieków. Wykorzystuje się miejsca, gdzie można zmagazynować pewną ilość wody spiętrzając ją. Zaletą takiej metody jest podniesienie poziomu wód gruntowych i zmiana mikroklimatu. Powstałe w wyniku piętrzenia zbiorniki wodne są często miejscami rozrodu i życia dla licznych owadów, płazów, ryb i ptaków.

Meandry rzeki Gąsawki to dziesiąty już z kolei przystanek ścieżki.

Dowiedzieliśmy się, że nasza Żnińska rzeka Gąsawka wypływa ze śródleśnego jeziora Głęboczek Wielki i pobliskich wysięków wytryskających z malowniczych skarp. Teren ten ze względu na cenne wartości przyrodnicze uznany został za rezerwat przyrody „Źródła Gąsawki”. W swym górnym i środkowym biegu jest typową rzeką pojeziorną, przepływającą przez 10 dużych jezior, z których najgłębsze jest Oćwieckie. Najpiękniejszy jest około czterokilometrowy odcinek początkowy rzeki przepływającej przez teren leśnictwa Oćwieka, na którym przeważają lasy mieszane, a w bezpośrednim sąsiedztwie cieku rosną cisy i grądy. Dalej rzeka płynie w rynnie żnińskiej, poprzez tereny bezleśne, użytkowane głównie na cele rolnicze.

Dogodne warunki do życia znajduje tu wiele gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, takich jak np. zimorodek, oraz ssaków, z których najczęściej występujących na tym terenie jest: wydra i dzik. W jeziorach i rozlewiskach Gąsawki występuje wiele gatunków ryb, takich jak: leszcze, płocie, karasie, okonie, szczupaki i wiele innych.

Powierzchnia zlewni Gąsawki obejmuje obszar 590 km i jest położona w rejonie o najmniejszej sumie opadów atmosferycznych w Polsce, która wynosi około 500 milimetrów w ciągu roku. Po przepłynięciu 56,9 kilometrów przez przepiękne Pałuki zwane krainą 130 jezior, Gąsawka lewobrzeżnie uchodzi do Noteci.

Remiza dla ptaków, to przedostatni przystanek ścieżki

Zakładanie remiz ma na celu podniesienie naturalnej odporności ekosystemów leśnych przez zachowanie i zwiększenie różnorodności biologicznej w miejscach wzmożonego występowania szkodników leśnych. Sadzi się drzewa i krzewy owoco – i nektarodajnych, stwarzając korzystne warunki bytowania i wzbogacając bazę żerową. Buduje się skrzynki lęgowe, które są dodatkowymi miejscami rozrodu ptaków. W miesiącach zimowych wykłada się karmę, a w lecie w okresie suszy poidła lub sztuczne zbiorniki.

Ostatnim przystankiem na ścieżce ekologicznej był Użytek ekologiczny, czyli pozostałości zasługujące na ochronę, aby następne pokolenia mogły korzystać z piękna naszej pałuckiej przyrody.

Po przejściu wszystkich przystanków Ścieżki Przyrodniczo Leśnej „Doliny Rzeki Gąsawki” wspólnie z panem leśniczym podsumowaliśmy wiadomości. Każda grupa zaprezentowała swoje notatki.

Po takiej dawce wysiłku umysłowego przyszedł czas na relaks i małe co nieco przy ognisku, co było największą atrakcją tego wyjazdu. Przy okazji ogniska omówione były zasady bezpieczeństwa. Ognisko zostało rozpalone przez pana leśniczego w miejscu do tego przeznaczonym.

Zajęcia przygotowane i opisane przez:

mgr Janinę Witkowską

mgr Teresę Paradowską