Metody i techniki, które można zastosować w pracy z dziećmi wykazującymi nie tylko zaburzenia rozwoju i zachowania:

-  Techniki relaksacyjne – H. Teml.

- Metoda symboli dźwiękowych- B. Kaja.

- Metoda malowania 10- palcami- R. Show.

Sytuacja, w której znajduje się dziecko w szkole, ale i też w rodzinie dostarcza wiele napięć. Dlatego konieczne jest uczenie dzieci radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, np. zmniejszając stan napięcia psychicznego powodujących odprężenie i poprawiających samoocenę.  Uczenie ćwiczeń relaksacyjnych Teml traktuje jako proces humanizacji szkoły. Mówi się, że kształcenie obejmuje całego człowieka ( aspekty poznawcze i psychiczne), by wykorzystać potencjał tkwiący w człowieku jako całości i wspomagać rozwój nowych możliwości w myślenie, odczuwaniu i działaniu ( Teml H.,1997). Dzisiejsza szkoła, w której nie ma równowagi jest stresująca a stres szkolny prowadzi do blokady myśli i gorszych osiągnięć w nauce. Jeśli dodać tryb życia dziecka tj. telewizja, brak ruchu, brak zainteresowań rodziców to prowadzi do zaburzeń psychosomatycznych. Brak możliwości rozładowania w sposób naturalny pogłębia złe samopoczucie. Wyjściem jest sport i umiejętność relaksowania się. Ćwiczenia relaksacyjne wpływają korzystnie na klimat nauczania oraz wyniki nauki.

Ćwiczenia relaksacyjne:

-  Oddech

Umiejętność oddechu przeponowego wpływa korzystnie na wyciszenie i spokojną pracę. Jest podstawą różnych sposobów relaksacji.

- Relaks

Relaks przed nauką uczy nas opróżnić mózg i podnieść aktywność umysłową. Należy tu wymienić takie umiejętności: oddech, odprężenie, koncentracja, uspokojenie.

- Wizualizacja

Wyobrażanie sobie różnych barw pomoże odzyskać równowagę, witalności i dobre samopoczucie. Żółcienie i czerwienie stymulują a błękity i zielenie uspakajają.

- Afirmacja

To ćwiczenie zwiększa kontrolę nad umysłem, poprawia koncentrację, niweluje stres.

Jest ważne, aby:

- prowadzący wypróbował ćwiczenia najpierw na sobie

- uczniowie byli stopniowo do nich przygotowywani

- nikt nie był zmuszany do udziału

- panowała przyjazna atmosfera.

Następujące elementy ćwiczeń wspomagają odprężenie:

- ruch fizyczny w celu rozciągnięcia napiętych mięśni

- napinanie i rozluźnianie grup mięśni

- koncentracja na bodźcach odbieranych przez ciało z zewnątrz

- obserwacja oddechu i zaakcentowanie oddychania przeponą

- posługiwanie się przyjemnymi wyobrażeniami (np. „  leżę na plaży”)

- formułowanie pozytywnych myśli (np. „ potrafię to zrobić”)

METODA SYMBOLI DŹWIĘKOWYCH ( zajęcia o charakterze muzykoterapeutycznym)

Główne założenia Metody Symboli Dźwiękowych

 Metoda ta przeznaczona jest dla dzieci w wieku przedszkolnym 5 i 6- letnich z zaburzeniami w rozwoju. Prowadzić je można z dziećmi przejawiającymi opóźnienia rozwoju spostrzeżeń wzrokowych, słuchowych, opóźnienia rozwoju umysłowego, zahamowanie psychoruchowe, a także nadpobudliwość psychoruchową.

Osią koncentryczną proponowanej terapii jest ruch i muzyka. Na tle odpowiednio dobranej muzyki prowadzi się zajęcia usprawniające zaburzone funkcje i procesy. Podkład muzyczny jest tu czynnikiem wyzwalającym aktywność dziecka, a odpowiedni dobór ćwiczeń pozwala na aktywizację rozwoju psychicznego i ruchowego. Osiągamy to dzięki wprowadzaniu następujących grup ćwiczeń:

a)     Sfera ruchowa- pobudzanie ruchowe całego ciała w zakresie ruchów dowolnych i kontrolowanych, stymulacja ruchów manualnych,

b)     Procesy poznawcze-ćwiczenia rozwijające procesy myślowe, zwłaszcza analizę, syntezę i porównywanie poprzez ćwiczenia w operowaniu symbolami dźwięków,

c)     Procesy emocjonalne- ćwiczenia odreagowujące napięcia emocjonalne (relaksacyjne), wzmagające wiarę we własne siły (rola wzmocnień pozytywnych),

d)     Sfera społeczna- ćwiczenia zespołowe umożliwiające współdziałanie.

Tok postępowania metodycznego podczas terapii Metodą Symboli Dźwiękowych

Aby zapewnić wielostronne oddziaływanie na osobowość dziecka, proponujemy prowadzenie zajęć według następującego toku metodycznego:

- ekspresja ruchowa na dowolne tematy muzyczne ( spontaniczna i kontrolowana)

- interpretacja plastyczna utworów muzycznych

- poznawanie i operowanie symbolami dźwiękowymi( wysoki-niski, długi-krótki, głośny-cichy)

- zabawy słowno- muzyczno-ruchowe z elementami melorecytacji, inscenizacji, ćwiczeń pantomimicznych

- relaksacja

 Metoda malowania 10- palcami- R. Show.

Twórczyni metody malowania palcami- pedagog R .F. Show- zastosowała ją po raz pierwszy w 1934 roku w jednej ze szkół rzymskich. Autorka zaobserwowała, że malowanie 10 palcami, obejmujące manipulację farbami przy użyciu dłoni i palców, ma wiele wspólnego z naturalną skłonnością dziecka do „ paćkania się” w substancjach o konsystencji błota. Wielu różnych badaczy (por. Kadis 1959) podkreślało takie walory metody, jak pomoc w pokonywaniu lęków, uwalnianie się od zahamowań, wzmacnianie wiary we własne siły, pobudzanie ekspresji fantastycznej, a także wartości diagnostyczne jako techniki projekcyjnej.

Metoda malowania 10 palcami wymaga przygotowanie farb i papieru.

Kadis zaleca stosowanie sześciu podstawowych kolorów: niebieski, czarny, czerwony, brązowy, zielony i żółty, możne je uzupełnić białym i fioletowym. Nie używamy pędzli. W zależności od wieku dziecka i jego właściwości indywidualnych jeden seans trwać może od 2 do 40 minut.  Elementem terapii za pomocą malowania dziesięcioma palcami jest końcowy jej akcent polegający na przypięciu namalowanego obrazka do słomianej maty wiszącej na ścianie jako dowód uznania pracy dziecka.

Analiza zachowania się dziecka

W trakcie wykonywania zadania obserwacji poddaje się szereg elementów takich, jak ustosunkowanie się dziecka do tworzywa, element czasu, element ruchu, zachowanie się wobec kolorów.

Opracowała Monika Kuras

 Literatura

B.Kaja: „ZARYS TERAPII DZIECKA”, Metody psychologicznej i pedagogicznej pomocy wspomagającej rozwój dziecka. Bydgoszcz 2001