Symptomy opóźnienia ruchowego – Mózgowe Porażenie Dziecięce

Mózgowe porażenie dziecięce jest niepostępującym zespołem objawów chorobowych, spowodowanym różnymi czynnikami etiologicznymi, powstałym na skutek uszkodzenia OUN w okrasie jego rozwoju.

Głównymi objawami MPD są zaburzenia czynności ruchowych w postaci różnego stopnia i różnie umiejscowionych niedowładów kończyn i tułowia. Wczesna diagnostyka oraz odpowiednio ukierunkowana kompleksowa rehabilitacja dają dziecku z MPD szansę na osiągnięcie sprawności oraz w miarę możliwości samodzielny byt w społeczeństwie. Dlatego stworzenie specjalistycznej opieki po urodzeniu dziecka, która zapewni odpowiednią stymulację czuciowo – ruchową jest niezbędna. Aby zapewnić dziecku z MPD prawidłową opiekę oraz wypracować dla niego optymalne sposoby pomocy i właściwe sposoby usprawniania  niezwykle ważna jest znajomość prawideł rozwojowych dziecka.

Wraz z dojrzewaniem oun można zaobserwować  rozwój genetycznie uwarunkowanych wzorców postawy i lokomocji. Wrodzony program rozwoju człowieka zaczyna być już realizowany w życiu płodowym dziecka, a po urodzeniu jest kontynuowany. Program ów warunkuje m.in. kształtowanie się postawy i rozwój lokomocji: z pozycji leżenia na plecach, poprzez skoordynowany obrót z pleców na brzuch, czworakowanie i wstawanie, dziecko osiąga etap chodzenia. O dynamice rozwoju psychoruchowego mogą zadecydować liczne czynniki ryzyka m.in. stany niedotlenieniowo – niedokrwienne oraz śródczaszkowe wylewy około- i śródkomorowe , powodujące uszkodzenia OUN. Prowadzą one do zaburzeń i zahamowania rozwoju odruchów warunkowych i bezwarunkowych. Odruchy toniczne nie zanikają i dziecko mimo dojrzewania biologicznego pozostaje na niższych etapach rozwoju, trudniej osiąga poszczególne etapy motoryki spontanicznej lub ma całkowicie zablokowany rozwój psychoruchowy. U dziecka pojawia się kompensacja braków, przez tworzenie się nieprawidłowych, zastępczych wzorców ruchowych.

Pierwsze objawy nieprawidłowego rozwoju ruchowego:

- nieprawidłowy lub brak kontroli głowy,

- brak rozwoju aktywnej antygrawitacyjnej pracy zginaczy i prostowników,

- odchylenie głowy w tył i unoszenie barków w celu ustabilizowania głowy co powoduje:

© utrudnienia wysuwania kończyn górnych  wprzód,

© brak rozwoju aktywnej antygrawitacyjnej pracy zginaczy i prostowników,

© zwiększenie napięcia okrężnego warg i języka ( usta w karmieniu),

© utrzymywanie ciężaru ciała na jednej stronie, asymetryczne ułożenie głowy i szyi co uniemożliwia ćwiczenie mięśni poruszającymi gałkami ocznymi,

© asymetryczne utrzymanie ciała powoduje przykurcz mięśni szyi ( szybko rozwija się skrzywienie kręgosłupa),

- asymetryczne rozłożenie napięcia mięśni, spoglądanie przez jedną kończynę górną àto brak czucia linii środkowej ciała i obustronnej pracy kończyn, co jest niezbędne do rozwoju dominacji stron.

Odruchy występują u każdego zdrowego noworodka, odruchy bezwarunkowe pozwalają mu nie tylko podjąć samodzielnie czynności życiowe, wyzwalać reakcje obronne, ale utrzymywać prawidłową postawę ( pozycję ciała).

Odruchy zabezpieczające prawidłową pozycję ciała zostały nazwane odruchami statycznymi (Magnus nazwał je odruchami postawy). Odruchy te obecne są do końca pierwszego półrocza. Odruchy prostowania – pojawiają się w drugim półroczu życia dz. i służą do utrzymania pozycji pionowej.

Przy uszkodzonym OUN najczęściej obserwuje się nadmiernie nasilone lub przetrwałe poza okres fizjologiczny następujące odruchy:

   ATOS – asymetryczny toniczny odruch szyjny, powstaje w łonie matki ok.3 miesiąca ciąży i jest aktywny do 4-6 msc. życia. Zwrot głowy jedną stronę powoduje wyprost kończyny po tej samej stronie i zgięcie po przeciwnej (pozycja szermierza). Reakcja ta jest przygotowaniem do obrotów i koordynacji wzrokowo ruchowej. Deficyty związane ze słabym lub przetrwałym odruchem powodują: utrwalenie nieprawidłowej pozycji ciała w charakterystycznym ułożeniu, obniżenie zdolności przekraczania linii środkowej ciała i słabej integracji środkowego pola wzrokowego i wzrokowo - słuchowego, słabość procesów zapamiętywania, stres emocjonalny, ograniczenia funkcji poznawczych, słaba koncentracja uwagi.

 STOS – symetryczno toniczny odruch szyjny, podczas odchylania głowy ku tyłowi następuje wyprost kończyn górnych i jednoczesnego zgięcia kończyn dolnych. Pochylenie głowy do przodu reakcja odwrotna. Odruch ten powstaje po urodzeniu i najbardziej aktywny jest między 7-9 miesiącem życia. Odruch ten przygotowuje dziecko do pierwszych ruchów pełzania, czworakowanie, stania  i chodzenia. Jeśli odruch ten zostaje prawidłowo zintegrowany, to dziecko wypracowuje prawidłowy dwustronny schemat ciała. Obie półkule mózgowe zaczynają pracować synchronicznie. Nieprawidłowości i deficyty związane z odruchem STOS powodują: zaburzenia koordynacji ruchów głowy- opuszczona (dziecko patrzy spode łba-pozycja ta prowadzi do nadmiernego napięcia zginaczy szyi), zaburzenia emocjonalne, trudności z zapamiętywaniem i czytaniem. Odruch stłumiony powoduje nadmierne podnoszenie głowy , a nawet odrzucenie jej do tyłu.

  OTB – odruchy toniczno – błędnikowe – najbardziej nasilony w 1 msc. życia.W leżeniu przodem (zgięciowy), w leżeniu tyłem na plecach(wyprostny). W leżeniu przodem – wywołuje napięcie w grupach zginaczy ( ciało zwija się).W leżeniu na plecach – nasila się wyprost w kończynach górnych i dolnych z równoczesnym odchyleniem głowy i barków. Przetrwały odruch OTB utrudnia zmiany pozycji i wykonywanie ruchów dowolnych.

 Odruch chwytny dłoni – nasilenie ok. 1 msc., stopniowe osłabienie i zanik około3-4 miesiąca. Naciśnięcie drążkiem albo palcem dłoni dziecka łapie przedmiot za pomocą palców może przez krótki moment utrzymać wagę własnego ciała. Przetrwały utrudnia rozwój dowolnego chwytu i rozwoju sprawności rąk.

 Odruch Babińskiego – zanika ok. 1 roku życia, zastępuje go odruch dużego palca, obecny u wszystkich dorosłych bez zaburzeń. Delikatne pociągnięcie wzdłuż stopy od pięty do palców powoduje  grzbietowe wygięcie dużego palca i rozszerzenie palców i zgięcie ich do wewnątrz. Brak u niemowląt z uszkodzonym odcinkiem dolnej części rdzenia kręgowego, utrzymuje się przy słabej mielinizacji dróg ruchowych pnia mózgu.

  Odruch Moro – słabnie po 3 miesiącu życia i zanika ok. 5 msc. Nagły głośny dźwięk powoduje wyprost rąk i nóg, następnie nagły konwulsyjny skurcz mięśni rąk, zapoczątkowany zaciśnięciem pięści, a zakończony przywiedzeniem rąk do tułowia. Dziecko z przetrwałym odruchem Moro balansuje na skraju reakcji walki i ucieczki (w błędnym kole)działanie odruchu powoduje wytwarzanie hormonu stresu, które to hormony odpowiedzialne są za wzrost wrażliwości i  obniżenie progu reakcji. Ponadto przetrwały odruch przyczynia się do zaburzenia osobowości, nadpobudliwość, podniesiony tonus mięśniowy, nadmierne zmęczenie.

 Odruch Babkina – zanika około 3-4 miesiąca życia. Położenie  dziecka na plecach i uciskanie na obie dłonie powoduje otwieranie ust, zamykanie oczu i prostuje głowę. Osłabiony w przypadku uogólnionej depresji CUN.

   Odruch podeszwowy – znika około 12 miesiąca życia. Powstaje przy uciśnięciu palcem podeszwy w okolicy palców i  powoduje wygięcie palców do wewnątrz. Brak u dzieci z uszkodzeniami dolnej części rdzenia kręgowego.

  Odruch poszukiwania piersi – dotykając lekko policzka dziecka palcem – dziecko odwraca głowę w kierunku palca i otwiera usta, próbuje ssać. Zanika około 3-4 miesiąca życia. Brak u apatycznych dzieci, pojawia się u osób z głębokim porażeniem mózgowym.

 Opracowała Aleksandra Kobusińska

Wykorzystana literatura:

- Bober T.,Kobel-Buys K., „Mózgowe porażenie dziecięce z doświadczeń trzyletniego programu rehabilitacyjnego”.

- Koślacz- Folga A., „Rozwój struktury i czynności CUN.”

- Michałowicz R., „Mózgowe porażenie dziecięce”.

- Zgorzalewicz M.,  „Podstawy neurologii dziecięcej.”

- Kułakowska Z., „ Wczesne uszkodzenie dojrzewającego mózgu”.