Weronika Sherborne wypracowała w latach sześćdziesiątych system ćwiczeń ruchowych – Ruch Rozwijający. Ma on zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i w korygowaniu jego zaburzeń. Ćwiczenia te wywodzą się ze szkoły R. Labana, którego W. Sherborne była uczennicą i kontynuatorką oraz z jej własnych doświadczeń. Metoda ta jest upowszechniana w Polsce od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.

Jako nauczyciel-wychowawca dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym wykorzystuję elementy tej metody w pracy ze swoją klasą.

Ruch Rozwijający, to program nastawiony na rozwijanie przez odpowiednie ćwiczenia i zabawy ruchowe takich cech, jak poczucie własnej wartości i pewności siebie, poczucie bezpieczeństwa, odpowiedzialność, wrażliwość i umiejętność nawiązywania kontaktów z druga osobą.

Weronika Sherborne opracowała swoją metodę z myślą o dzieciach z globalnymi zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, głównie mając na uwadze dzieci upośledzone umysłowo w głębszym stopniu.

Metoda ta wychodzi naprzeciw potrzebom, możliwościom i ograniczeniom rozwoju dzieci upośledzonych.

Metoda ta może się przyczynić do rozwoju tych dzieci w dwóch ważnych dziedzinach: wykształcenia obrazu samego siebie oraz nawiązania kontaktów społecznych.

Zdaniem autorki metody, świadomość samego siebie, posiadania ciała, jego części jest podstawą do wyodrębnienia własnej osoby z otoczenia i poczucia tożsamości. Świadomość własnego ciała rozwija się także w kontakcie fizycznym z partnerem. Zabawy relacyjne są ponadto źródłem doznawania bezpieczeństwa, sukcesu i pewności siebie. Kształtuje się i rozwija relacja komunikatywna: od biernego doświadczania ruchu do dialogu wspólnej zabawy ruchowej. Grupa ma aktywizujący wpływ na dzieci o słabej aktywności własnej.

Właściwa akceptująca atmosfera zajęć powinna zachęcić dzieci do inwencji twórczej, swobody ruchu, nawiązywania i pogłębiania relacji międzyludzkich.

Program Ruchu Rozwijającego W. Sherborne oddziałuje pozytywnie na rozwój ruchowy dzieci upośledzonych umysłowo, efektywnie poprawiając ich funkcjonowanie motoryczne, jak również dając poczucie sprawności ruchowej.

Podczas zajęć metodą Ruchu Rozwijającego dziecko poznaje swoje własne ciało i przestrzeń, która je otacza, spotyka w niej drugiego człowieka. Uczy się współpracować najpierw z jednym partnerem w parach, potem w trójkach, aż wreszcie z całą grupą. Podczas kontaktu z innym człowiekiem uczy się opiekować drugą osobą (są to ćwiczenia „z” partnerem i grupą), poznaje swą siłę i uczy się jej używać (w ćwiczeniach „przeciwko” partnerowi i grupie) po to, aby współpracować z nimi (ćwiczenia „razem” z partnerem i grupą). Ostatnia kategorią aktywności jest „ruch kreatywny” – nauczyciel zmienia swój scenariusz zajęć, podążając za propozycjami dziecka.

W ten sposób dziecko poznaje siebie i świat, który je otacza, zdobywa zaufanie do siebie i innych, a czując się bezpiecznie, może stać się twórcze.

Ruch rozwijający może pomóc dzieciom w dwóch głównych sferach rozwoju:

1.   Rozwój fizyczny:

-        dzieci doświadczają, co to znaczy czuć się we własnym ciele „jak w domu”,

-        uczą się używać ciała i kontrolować je na wiele różnych sposobów oraz przyswajają sobie dobrze wyważony repertuar ruchu („słownik ruchowy”),

-        nacisk jest położony nie na przyswajanie konkretnych umiejętności przydatnych w poszczególnych ćwiczeniach, ale na rozwój umiejętności ogólnych, związanych z opanowaniem różnych elementów ruchu, które mogą być zastosowane w wielu zadaniach fizycznych, z którymi dzieci mogą się spotkać.

2.   Rozwój osobowości:

-        dzięki ruchowi rozwijającemu dzieci nabierają silniejszego poczucia samego siebie, swojej tożsamości,

-        stają się bardziej pewne swoich możliwości,

-        uczą się podejmować inicjatywę oraz wykorzystywać własną inwencję,

-        uczą się wrażliwości na potrzeby i uczucia innych oraz staja się bardziej wprawne w komunikowaniu i dzieleniu się doświadczeniami z innymi ludźmi,

-        uczą się skupiać uwagę na tym, co robią i uczyć się z doświadczeń ruchowych,

-        doświadczają satysfakcji z własnych dokonań.

W metodzie Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne można wyróżnić następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

1.   Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała.

2.   Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.

3.   Ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą.

4.   Ćwiczenia twórcze.

W trakcie realizacji zajęć należy przestrzegać następujących zasad:

-        uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (można dziecko zachęcać, dodawać mu odwagi, ale nie zmuszać),

-        nauczyciel musi nawiązać kontakt z każdym dzieckiem, należy pamiętać o utrzymywaniu kontaktu wzrokowego w dalszym okresie zajęć, gdy dziecko już zaadoptuje się do udziału w ćwiczeniach,

-        zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać możliwość przeżywania radości z aktywności ruchowej, kontaktu z innymi dziećmi, satysfakcji z pokonania własnych trudności i lęków, z poczucia większej sprawności fizycznej,

-        nauczyciel powinien brać udział we wszystkich ćwiczeniach

-        w czasie zajęć należy przestrzegać praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji (do mówienia „tak” i „nie”), aby miało poczucia kontroli nad sytuacją i autonomii

-        należy zauważać i stymulować aktywność dziecka, dać mu szanse na twórcze działanie,

-        nauczyciel powinien mieć poczucie humoru,

-        nie wolno krytykować dziecka,

-        należy chwalić dziecko nie tyle za efekt, co za jego starania i wysiłek, a także za każde nowe osiągnięcie (pokonanie lęku, wykonanie nowego ćwiczenia),

-        należy unikać stwarzania sytuacji rywalizacyjnych,

-        należy stopniowo rozszerzać stopniowo krąg doświadczeń społecznych dziecka ( najpierw ćwiczenia w parach, potem w trójkątach aż do ćwiczeń z cała grupą),

-        większość ćwiczeń, szczególnie początkowych należy prowadzić na poziomie podłogi

-        należy zaczynać od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając,

-        nauczyciel powinien zmniejszać udział swej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka w kształtowaniu programu zajęć,

-        nauczyciel powinien proponować naprzemiennie ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne,

-        należy mieć zawsze na uwadze samopoczucie dziecka, pytać je o przyzwolenie na intensyfikowanie jego doznań,

-        należy uczyć dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby,

-        we wszystkich ćwiczeniach, w których jest to możliwe, należy zadbać o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej (poprzez zamianę ról),

-        nauczyciel powinien zaplanować tak początek zajęć, aby zawierał propozycje ćwiczeń-spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu,

-        na zakończenie zajęć należy zaproponować ćwiczenia wyciszające, uspokajające.

              Ćwiczenia w tej metodzie mogą występować w różnych formach: jako zajęcia indywidualne z jednym dzieckiem, jako zajęcia w parach, gdy dorośli ćwiczą z dziećmi lub starsze dzieci partnerują młodszym, lub jako zajęcia dla trzech bądź większej liczby osób.

Pracę z dziećmi upośledzonymi powinna cechować duża różnorodność form – nie chodzi bowiem o zwykłą serię ćwiczeń realizowanych ściśle według harmonogramu. Nauczyciel może czerpać pomysły od samych uczestników, może tez wykorzystać własna inwencję. Większość ćwiczeń powinna się odbywać na podłodze. Pomaga to uczniom uzyskać zaufanie i poczucie bezpieczeństwa, gdyż świadomie lub nieświadomie zdają sobie sprawę ze stabilności podłoża. Godne uwagi są ćwiczenia, gdy partnerzy są odwróceni do siebie plecami. Są one łatwiejsze dla osób mających trudności w nawiązywaniu kontaktów i zalecane w początkowym okresie ćwiczeń. Zajęcia powinny być urozmaicone, wymagające na przemian siły i delikatności, napięcia i rozluźnienia, co dostarcza uczestnikom pewnych przeżyć. W miarę stopniowego zaawansowania uczniów zakres ćwiczeń powinien być rozszerzony z pełnym włączeniem się wszystkich uczestników.

Metoda Ruchu Rozwijającego zalicza się do metod opartych głównie o kontakt z ciałem. Podstawową zaletą tych metod jest ich naturalność i prostota. Metoda ta opiera się na praktycznym działaniu uczniów wspartym pokazem i prezentacją.

Metoda nie wymaga żadnych środków dydaktycznych zarówno w odniesieniu do ćwiczeń indywidualnych jak i grupowych. Potrzebna jest przestrzeń do wykonywania ćwiczeń i najlepiej temu służy sala gimnastyczna oraz materace do bezpiecznego wykonywania ćwiczeń. Można zastosować w przypadku kilku ćwiczeń tradycyjne koce. Rozszerzając repertuar ćwiczeń można wykorzystać przybory do ćwiczeń gimnastycznych. Wskazany jest swobodny strój ćwiczących.

Stosując metodę W. Sherborne, należy wystrzegać się oceniania osiągnięć dziecka w kategoriach wymiernych wyników. Ocena ma charakter opisowy i dotyczy takich przejawów zachowania dziecka, jak:

-        zdolność i koncentracja na zadaniu,

-        rodzaj i sposób wyrażania emocji,

-        umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi osobami,

-        umiejętność zmiany zachowań w zależności od rodzaju zajęć,

-        umiejętność uczestniczenia w zabawie.

W obserwacji i ocenie tych aspektów zachowania dziecka mogą pomóc Skale Obserwacji Zachowania (SOZ).

W metodzie Ruchu Rozwijającego ważnym elementem jest ruch, dostarczający doznań kinestetycznych i odczuwania równowagi. Dokonanie analizy i oceny ruchu ułatwia zrozumienie celu ćwiczeń i kształtowanie ich programu w pracy z dzieckiem. Dostarcza konkretnych wskazówek, których ruchów powinniśmy dziecko uczyć, jakie cechy (pozytywne) wzmacniać, a jakie (negatywne) osłabiać. Zachęcamy dziecko do wykonywania ruchów, których unika, do poruszania się w nieznanych mu kierunkach (np. do tyłu), a także do stosowania na przemian przeciwnych sposobów poruszania się, np. ruchów silnych i ruchów delikatnych, ruchów linearnych, jednowymiarowych i ruchów, które pozwalają na swobodne badanie wszystkiego, co znajduje się wokół ciała w wielowymiarowej przestrzeni. Analizę ruchu poszczególnych dzieci, biorących udział w zajęciach dobrze jest uzupełnić analizą zachowań z punktu widzenia osobowości dziecka, jego sfery poznawczej, emocjonalnej i społecznej, mechanizmów osobowości („struktura ja”, „inni ludzie”).

Skale obserwacji zawierają wskaźniki konkretnych zachowań. Należy obserwować każde dziecko podczas zajęć, biorąc pod uwagę wszystkie przejawy jego zachowania, a w szczególności te, które odpowiadają wskaźnikom zawartym w skalach obserwacji (skale opisują różne stany i zachowania dziecka). Po zakończeniu zajęć na przykład na koniec roku szkolnego ocenia się zachowanie obserwowanych dzieci, zakreślając kółkiem na każdej ze skal taką pozycję (od 0 do 6), która najlepiej charakteryzuje zachowanie dziecka podczas przeprowadzonych zajęć. Następnie przenosi się dane na Arkusz Zapisu Obserwacji i przystępuje do wykreślania Profilu Zachowania. Profil Zachowania uzyskujemy obliczając średni wynik w każdej z 4 kategorii skal (skale związane z rozwojem poznawczym, emocjonalnym, społecznym i ruchowym) i umieszczając go na diagramie. W ten sposób wykreśla się Profil Zachowania oraz dokonuje interpretacji danych uzyskanych z obserwacji i ich opracowania.

Analiza diagramu „Profil Zachowania” pozwala na dokonanie oceny zachowania dziecka pod kątem rozwoju psychomotorycznego: poziomu jego tempa i rytmu.              

W analizie wyników badań przeprowadzonych przy zastosowaniu narzędzia badawczego Skal Obserwacji Zachowania pierwszą czynnością jest porównanie wyniku ogólnego Skal Obserwacji Zachowania, jaki uzyskały dzieci przed i po okresie udziału w zajęciach z elementami metody W. Sherborne. Następnie porównuje się wyniki średnie w obrębie każdej z 20 skal.

W pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo trzeba zawsze pamiętać o ich specyficznych potrzebach psychicznych i edukacyjnych oraz o tym, że należy je zaspokajać odpowiednio do możliwości i ograniczeń psychofizycznych występujących w rozwoju. Toteż w odniesieniu do dzieci upośledzonych nie należy kłaść nacisku na uzyskiwane osiągnięcia w zajęciach prowadzonych tą metodą, lecz na stopniowe zwiększanie się możliwości dzieci w miarę uczestniczenia w zajęciach.