| Użytkowników Online |
 Gości Online: 1
Brak Użytkowników Online
Zarejestrowanch Uzytkowników: 1
Najnowszy Użytkownik: tj
|
|
|
| „Mowa dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym” - Sylwia Najkowska |
Od trzech lat pracuję w szkole specjalnej jako logopeda. Prowadzę terapię logopedyczną z młodzieżą z klas gimnazjalnych i zawodowych, dzięki czemu mam możliwość obserwacji i wysnucia pewnych wniosków dotyczących stanu mowy uczniów naszej szkoły.
Może na początek wyjaśnijmy sobie co rozumiemy pod pojęciem mowa.
Przez mowę rozumiemy zespół czynności składających się na proces komunikowania się za pomocą języka.
Mowa jest aktem w procesie językowego porozumiewania się w słowie; istotą mowy jest nadawanie dźwiękowe i odbiór słuchowy informacji ( mówienie i rozumienie). Jest jedną z najbardziej złożonych form wyższych funkcji psychicznych. Od stanu mowy zależy rozwój procesów poznawczych,do których należy percepcja, myślenie, w tym również wyobraźnia, pamięć, uwaga oraz emocje.
Współczesna psychologia rozpatruje mowę jako środek uspołecznienia, komunikacji międzyludzkiej. Mowa ma ścisły związek z myśleniem; słowo wyraża uogólnienie i jest formą istnienia pojęcia.
Widzimy więc jak ważną rolę odgrywa mowa w procesie językowego porozumiewania się, a zatem istotne jest nie tylko poprawne mówienie, ale równie ważne jest rozumienie tego co inni do nas mówią.
Z moich obserwacji wynika, że uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym mają mowę bardziej zaburzoną, spowodowaną bardzo często trwałymi uszkodzeniami w budowie narządów artykulacyjnych, bądź nieprawidłowym ich funkcjonowaniem, np. przerost języka, przerost migdałów, krótkie wędzidełko, nieprawidłowy zgryz, skrzywienie przegrody nosa, nieprawidłowości w budowie podniebienia, zmiany w jamie ustnej po zabiegach związanych z rozszczepem podniebienia.
Poza tymi trwałymi uszkodzeniami, kóre zazwyczaj są przeszkodą w reedukacji danej wady, dzieci te mają takie same zaburzenia mowy jak dzieci normalnie rozwijające się, aczkolwiek bardziej nawarstwione.
Można tu wyróżnić:
- dysglosję spowodowaną wadą zgryzu, uszkodzeniem warg lub/i podniebienia;
- dysglosję autogenną przy upośledzeniu słuchu;
- afazję spowodowaną uszkodzeniem uczestniczących w procesie mowy obszarów kory mózgowej;
- dysartrię spowodowaną porażeniem mózgowym.
Inne wady to:
1. seplenienie, jąkanie, chrypka (paralalia) dyslalia,
2. jąkanie, rotacyzm (deformacja) dyslalia,
3. seplenienie, rynolalia, chrypka (mogilalia) dyslalia wieloraka, złożona,
4. seplenienie, dysleksja, dysgrafia (paralalia i mogilalia) dyslalia wieloraka złożona,
5. seplenienie, ubezdźwięcznienie głosek (paralalia) dyslalia wieloraka złożona,
6. rynolalia, ubezdźwięcznienie głosek (paralalia) dyslalia wieloraka złożona,
7. bełkot całkowity (ślinotok, deformacja) anartia,
8. bełkot, głos falsetowy, czasowa afonia (niedosłuch, deformacja) dyslalia wieloraka złożona,
9. ubezdźwięcznienie głosek, jąkanie (deformacja) dyslalia wieloraka złożona,
10. jąkanie, mutyzm wybiórczy (częściowy),
11. bełkot, rynolalia, chrypka (ślinotok, deformacja) dyrartia.
Rozwój mowy u dzieci upośledzonych umysłowo jest zazwyczaj wyraźnie opóźniony, a wady są jak wspomniałam wcześniej bardziej złożone, nawarstwione, często występuje cały zespół wad. Reedukacja mowy u tych dzieci trwa znacznie dłużej i jest mało efektywna ze względu na brak współpracy, szybką męczliwość i niemożność koncentracji. Nauczanie mowy prowadzi się zazwyczaj równolegle z kształtowaniem wszystkich innych funkcji psychicznych, jak logiczne myślenie czy spostrzeganie.
U osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym dominuje uwaga mimowolna. Mają trudności w zapamiętywaniu, rozpoznawaniu i odtwarzaniu nabytych informacji, jak również w trwałym zapamiętywaniu treści powiązanych logicznie. W ich wypowiedziach często pojawiają się zmyślenia i konfabulacje uzupełniające luki pamięciowe. Osoby dorosłe najczęściej potrafią zapamiętać po jednorazowym usłyszeniu do 5 cyfr i bardzo krótkie opowiadanie.
U dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym stwierdza się wolne tempo rozwoju mowy która i tak jest uboga. Występują trudności w tworzeniu pojęć i rozwiązywaniu problemów. Myślenie ma charakter konkretno-obrazowy (tzw. myślenie przedoperacyjne). Jednak osoby z tym stopniem upośledzenia potrafią radzić sobie w różnych sytuacjach życiowych takich jak: ubieranie się, rozbieranie, samodzielne dbanie o higienę, ścielenie łóżka.
W naszej szkole w klasach Życia, połowa uczniów to tacy pacjenci logopedyczni, u których niemożliwa jest reedukacja danej wady, z powodu pewnych uszkodzeń anatomicznych, w związku z tym obok typowej terapii logopedycznej prowadzone są ćwiczenia zmierzające do poprawy funkcjonowania procesów poznawczych,poszerzania mowy czynnej i biernej ucznia, ogólnej poprawy funkcjonowania ucznia w otaczającym świecie. Uczniowie z klas Życia w 2005 roku brali czynny udział w prowadzonych przeze mnie zajęciach pozalekcyjnych- Muzykoterapia z elementami logopedii- uczniowie poprzez zabawę usprawniali aparat mowy, mięśnie oddechowe, fonacyjne, prozodię języka (akcent, intonację, dykcję), ćwiczyli pamięć, słuch fonemowy, wyrabiali poczucie rytmu, uczyli się kulturalnych zachowań w odpowiednich sytuacjach.
Charakterystyka mowy upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim.
Dowiedziono, że występujące wśród dzieci zaburzenia mowy (tzn. mówienia i rozumienia) często stanowią przyczynę trudności w nauce szkolnej. Znajduje to odbicie w pisaniu dziecka. Dziecko pisze tak, jak mówi, stąd liczne błędy gramatyczne i ortograficzne. Dziecko również źle czyta, posiada mały zasób słownictwa, wyraża się niegramatycznie, nie potrafi budować zdań, logicznie myśleć, odpowiadać na pytania. Zaburzenia mowy powodują często niepożądane formy zachowania dziecka: jest nieśmiałe, często płacze, uchyla się od odpowiedzi, milczy; bywa też odwrotnie: jest niegrzeczne aroganckie, złośliwe. W takich sytuacjach nauczyciel powinien wykazać szczególny takt pedagogiczny, dużą wyrozumiałość.
W naszej szkole w klasach dla uczniów upośledzonych w stopniu lekkim, mało jest dzieci, co bardzo mnie cieszy, u których stwierdza się wady wymowy(średnio dwoje uczniów na daną klasę),większą część problemów logopedycznych, to zaburzenia czytania. Dzieci bardzo słabo czytają, często po literce, a co za tym idzie nie mając ciągłości w pamięci słuchowej, gubią się, nie wiedzą o czym jest mowa w danym tekście. Inny problem to słaba umiejętność pisania ze słuchu, czy z pamięci, problemy z ortografią, gramatyką.
Jeżeli chodzi o wady wymowy to do najczęstszych należą: seplenienie międzyzębowe i boczne, rotacyzm, nosowanie otwarte i zamknięte, mowa bezdźwięczna. Zaburzenia te w wyniku ststematycznych ćwiczeń, można całkowicie wyeliminować. Jednak nie zawsze tak się dzieje, jeżeli logopeda nie ma wsparcia w domu rodzinnym, to wówczas terapia przedłuża się. Bardzo często przyczyną nieprawidłowej wymowy, są zaniedbania z dzieciństwa, pewne utrwalone nawyki językowe.
Terapia logopedyczna dzieci upośledzonych umysłowo jest procesem długotrwałym, żmudnym, często nie przynoszącym zamierzonych efektów, co może prowadzić do zniechęcenia ze strony dziecka, jak i jego rodziców. Dlatego metody stosowane w pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo powinny zawierać dużo elementów uatrakcyjniających zajęcia.
Na przełomie listopada i grudnia 2005 roku ukończyłam w Warszawie kurs - Metoda Tomatisa czyli stymulacja audio – psych - lingwistyczna. Metoda polegająca na stymulacji lewej półkuli mózgowej, poprzez prawe ucho materiałem dźwiękowym (Mozart, Chorały Gregoriańskie, Walce). Do realizacji tej metody potrzebny jest wysoce specjalistyczny sprzęt, kórym nasza placówka dysponuje. Cieszę się bardzo, że mam możliwość wykorzystania tak innej formy oddziaływania terapeutycznego.
Mając na uwadze, iż terapia logopedyczna musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka, ważne jest by logopeda stosował nie tylko sprawdzone formy terapii, lecz także poszukiwał nowe możliwości terapeutyczne.
Celem terapii logopedycznej osób upośledzonych w stopniu lekkim staje się usprawnienie procesu komunikacji pacjenta w stopniu umożliwiającym mu samodzielne radzenie sobie w życiu , a nie wypracowanie bezwzględnej czy starannej jego mowy.
W przypadku małych dzieci z upośledzeniem umysłowym powinno się położyć nacisk na ogólną stymulację rozwoju ich mowy, podobnie jak w odniesieniu do wszystkich innych dzieci z upośledzeniem rozwoju mowy. Powinno się otaczać dziecko mową i dążyć do wzbudzenia jego zainteresowania tą formą aktywności.
Mowa jest istotnym czynnikiem warunkującym rozwój psychiczny człowieka, jak również regulującym jego stosunki z otoczeniem. W literaturze bardzo wyraźnie podkreśla się wzajemne uwarunkowania rozwoju mowy dziecka z jego rozwojem psychicznym i motorycznym. Dlatego też zaburzenia rozwoju mowy rozpatruje się na tle ogólnego rozwoju psychofizycznego dziecka.
Istota zaburzeń mowy u upośledzonych umysłowo polega na występowaniu na ich tle opóźnionego rozwoju mowy, który towarzyszy wszystkim zaburzeniom. Opóźniony rozwój mowy (ORM) jest to istotnie niższa sprawność językowa, powstała w okresie kształtowania się mowy dziecka i spowodowana wieloma czynnikami. Podstawowy symptom ORM to znaczne opóźnienie pojawiania się poszczególnych stadiów rozwoju mowy. ORM jest ściśle skorelowany z głębokością upośledzenia umysłowego.
U dzieci upośledzonych umysłowo występują te same zaburzenia mowy co u dzieci z normą intelektualną. Zaburzenia te często występują w postaci sprzężonej (wielorakiej). Ta złożoność zaburzeń mowy u dzieci upośledzonych umysłowo sprawia, że terapia jest bardzo trudna.
Literatura:
K. Błachnio,Vademecum logopedyczne,Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 2003
J.E. Nowak, Wybrane problemy logopedyczne,WSP Bydgoszcz 1993
J. Doroszewska, Pedagogika Specjalna, PWN Warszawa 1981
K. Kirejczyk (pod red.), Upośledzenie Umysłowe- Pedagogika, PWN Warszawa 1981
E. M. Minczakiewicz, Mowa, rozwój, zaburzenia, terapia, Wydawnictwa Naukowe WSP, Kraków 1997.
Marzec 2006
|
|
|
| Logowanie |
Zapomniane hasło? Wyślemy nowe, kliknij TUTAJ.
|
|
|
